اسکن هسته‌ای استخوان چیست؟

اسکن استخوان یکی از روش‌های اسکن هسته ای است که در تشخیص و پایش بیماری‌های استخوانی نقش مهمی دارد.

در صورتی که با دردهای اسکلتی غیرقابل توضیح، عفونت‌های استخوانی یا آسیب‌هایی مواجه باشید که در تصاویر استاندارد اشعه ایکس مشخص نمی‌شوند، پزشک ممکن است انجام اسکن استخوان را توصیه کند.

علاوه بر این، اسکن هسته‌ای استخوان به عنوان یک روش مؤثر در تشخیص سرطان‌های متاستاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ به‌ویژه زمانی که تومورهای اولیه‌ای مانند سرطان پروستات یا سینه به استخوان گسترش یافته باشند.

با تزریق ماده رادیواکتیو نشاندار شده دارو در استخوان ها جذب می گردد و اشعه ساطع شده از بدن بیمار توسط دوربین گاما کمرا جمع آوری شده و تصویر از استخوان های کل بدن گرفته می شود.

 چرا اسکن استخوان باید انجام شود؟

اگر دچار دردهای استخوانی ناشناخته و غیرقابل توضیح هستید، اسکن استخوان می‌تواند به شناسایی علت اصلی کمک کند. این روش تصویربرداری، به دلیل حساسیت بالا نسبت به تغییرات متابولیسم استخوان، ابزاری قدرتمند برای تشخیص طیف وسیعی از اختلالات استخوانی محسوب می‌شود.

از جمله بیماری‌هایی که اسکن هسته‌ای استخوان قادر به شناسایی آن‌هاست، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکستگی‌های استخوانی
• آرتروز
• بیماری پاژه استخوان

سرطانی که مستقیماً از استخوان منشأ گرفته است

• سرطانی که از سایر نقاط بدن به استخوان متاستاز داده است
• عفونت مفاصل، تعویض مفصل یا استخوان (استئومیلیت)

دیسپلازی فیبری

• کاهش خون‌رسانی به استخوان‌ها
• مرگ بافت‌های استخوانی (نکروز آواسکولار)

خطرات حاصل از اسکن استخوان

اسکن استخوان از نظر ایمنی، تفاوت چندانی با تصویربرداری معمولی با اشعه ایکس ندارد و خطری بیشتر از آن برای فرد ایجاد نمی‌کند. ماده ردیاب یا نشان‌دار که در این روش به کار می‌رود، میزان تابشی کمتر از سی‌تی‌اسکن دارد و معمولاً برای بیماران بی‌خطر محسوب می‌شود.

چگونه خود را برای اسکن استخوان آماده کنیم؟

• محدودیت‌های اسکن استخوان در دوران بارداری و شیردهی
  به دلیل نگرانی از قرار گرفتن جنین و نوزاد در معرض تابش، اسکن استخوان معمولاً برای مادران باردار و شیرده انجام نمی‌شود. اگر باردار هستید، احتمال بارداری می‌دهید یا در دوران شیردهی قرار دارید، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
• مراحل انجام اسکن استخوان
  پس از تزریق ماده رادیواکتیو، بیمار می‌تواند ۳ تا ۴ ساعت مرکز را ترک کند تا این ماده در بدن منتشر شده و در بافت استخوانی موردنظر تجمع یابد. در این مدت، نوشیدن ۴ تا ۶ لیوان مایعات توصیه می‌شود تا ماده رادیواکتیو اضافی از طریق کلیه‌ها دفع شود.
• هنگام بازگشت برای تصویربرداری اسکن هسته‌ای، از بیمار خواسته می‌شود که ادرار خود را تخلیه کند و سپس تمام اشیای فلزی مانند جواهرات را کنار گذاشته و لباس مخصوص بیمارستانی بپوشد.
• فرایند تصویربرداری در اسکن هسته‌ای استخوان
  بیمار با کمک پرستار روی تخت مخصوص دراز می‌کشد و در صورت نیاز، موقعیت او تنظیم می‌شود. سپس پرستار اتاق را ترک کرده و تکنسین تصویربرداری از اتاق کناری، مراحل اسکن را کنترل می‌کند. در این حین، یک دوربین مخصوص در اطراف بدن بیمار حرکت کرده و تصاویر لازم را ثبت می‌کند.
• مدت زمان انجام اسکن استخوان
  این تصویربرداری معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه زمان می‌برد و در این مدت، بیمار باید کاملاً بی‌حرکت باشد. پس از اتمام اسکن، پرستار مجدداً وارد اتاق شده و به بیمار کمک می‌کند تا از تخت پایین بیاید و مرکز را ترک کند.
• مراقبت‌های پس از اسکن استخوان
  پس از انجام اسکن، بیمار نیازی به اقدام خاصی ندارد. ماده رادیواکتیو طی ۲ تا ۳ روز از بدن دفع می‌شود. برای تسریع در دفع این ماده، نوشیدن مایعات فراوان توصیه می‌شود. همچنین، در این مدت بیمار بهتر است از تماس نزدیک با زنان باردار و کودکان خردسال خودداری کند، زیرا ممکن است مقدار کمی اشعه رادیواکتیو از بدن او ساطع شود.

مراحل انجام اسکن استخوان در شیراز

اسکن استخوان یکی از روش‌های تصویربرداری هسته‌ای است که در آن مقدار کمی ماده رادیواکتیو (ردیاب یا ماده نشان‌دار) به رگ بیمار تزریق می‌شود. این فرآیند در قسمت‌های مختلف بدن انجام شده و برای تشخیص ناهنجاری‌های استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بافت‌هایی که فعالیت متابولیکی بیشتری دارند، مانند نواحی آسیب‌دیده یا دچار بیماری‌های استخوانی، مقدار بیشتری از ماده رادیواکتیو را جذب می‌کنند. در نتیجه، این بخش‌ها در تصاویر اسکن برجسته‌تر دیده می‌شوند و امکان تشخیص مشکلاتی مانند شکستگی، عفونت، التهاب و تومورهای استخوانی را فراهم می‌کنند.

اسکن استخوان شامل دو مرحله است؛ ابتدا ماده رادیواکتیو به جریان خون تزریق می‌شود و سپس پس از گذشت مدتی، تصویربرداری از بدن انجام می‌شود تا تجمع این ماده در استخوان‌ها بررسی گردد.

در مرحله تزریق، ماده رادیواکتیو (ردیاب یا ماده نشان‌دار) از طریق رگ‌های بازو به بدن وارد می‌شود. زمان بین تزریق و انجام اسکن بسته به نوع بررسی مورد نیاز متفاوت خواهد بود. در برخی موارد، اسکن بلافاصله پس از تزریق انجام می‌شود، اما در موارد دیگر، لازم است ۲ تا ۴ ساعت صبر کنید تا ماده نشان‌دار در بدن گردش کرده و توسط استخوان‌ها جذب شود. در این مدت، ممکن است پزشک توصیه کند چند لیوان آب بنوشید تا به دفع مواد اضافی کمک شود.

در مرحله اسکن، بیمار باید روی یک میز مخصوص دراز بکشد. دستگاه تصویربرداری که شامل یک دوربین حساس به ماده رادیواکتیو است، از جلو و پشت بدن عبور کرده و تصاویر مورد نیاز را ثبت می‌کند.

کاربرد اسکن استخوان در پزشکی هسته ای:

این فرآیند به طور کلی بدون درد انجام می‌شود و اسکن کل اسکلت بدن معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد. در حالی که اسکن نواحی خاص از بدن نیاز به زمان کمتری دارد. پزشک معمولاً اسکن استخوان سه‌فازی یا به عبارتی اسکن سه‌فاز استخوان را توصیه می‌کند که شامل مجموعه‌ای از تصاویر است که در زمان‌های مختلف ثبت می‌شوند.

تعدادی از تصاویر بلافاصله پس از تزریق ردیاب گرفته می‌شوند، سپس چند دقیقه بعد تصویر دیگری ثبت می‌شود و در نهایت، تصاویر تکمیلی دو تا چهار ساعت بعد از تزریق انجام می‌گیرد.

مراحل اسکن سه‌فاز استخوان به شرح زیر است:

• Angiography: این مرحله ۱ تا ۲ دقیقه طول می‌کشد و افزایش خون‌رسانی به ناحیه مورد نظر را نشان می‌دهد.
• Blood pool: این مرحله ۵ تا ۱۰ دقیقه به طول می‌انجامد و پرخونی موضعی را نمایان می‌کند.
• Static: این مرحله ۲ تا ۴ ساعت پس از تزریق ردیاب انجام می‌شود.

برای مشاهده بهتر برخی از استخوان‌ها، پزشک ممکن است تصویربرداری اضافی به نام تک فوتون انتشار توموگرافی کامپیوتری (SPECT) را پیشنهاد کند. این نوع تصویربرداری می‌تواند در تحلیل وضعیت‌هایی که در عمق استخوان‌ها یا نواحی مختلف وجود دارند، کمک کند. در حین انجام تصویر‌برداری SPECT، دوربین به دور بدن بیمار می‌چرخد و در حین چرخش، تصاویر مختلفی ثبت می‌شود. این نوع تصویر‌برداری حدود ۳۵ دقیقه به طول می‌انجامد.

به طور کلی، اسکن استخوان عوارض جانبی خاصی ندارد و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای پس از آن نیست. مواد رادیواکتیو موجود در ردیاب معمولاً پس از ۱ تا ۲ روز از بدن خارج می‌شوند.

تفسیر جواب اسکن هسته‌ای استخوان

در یک اسکن استخوان طبیعی، ماده رادیواکتیو به‌صورت یکنواخت در استخوان‌ها پخش می‌شود و هیچ ناحیه‌ای با جذب بیش از حد یا جذب کم مشاهده نمی‌شود. این نوع تصویر نشان‌دهنده سلامت ساختار استخوان‌هاست. اما زمانی که نتیجه اسکن غیرطبیعی باشد، معمولاً نقاطی تیره یا روشن در تصاویر دیده می‌شود.

نقاط سیاه در اسکن استخوان

وجود نقاط سیاه در اسکن استخوان به این معناست که میزان جذب ماده ردیاب در آن ناحیه بالا بوده است. این نقاط می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌هایی مانند سرطان استخوان، آرتریت، عفونت استخوانی یا سایر مشکلات استخوانی باشند.

نقاط سفید در اسکن استخوان

در مقابل، نقاط سفید در اسکن استخوان نواحی‌ای هستند که ماده ردیاب به آن‌ها نرسیده است یا اصلاً جذب نشده. این مسئله ممکن است در نتیجه کاهش جریان خون به استخوان یا وجود برخی از انواع سرطان مانند مولتیپل میلوما باشد.

هشدار مهم در مورد تفسیر اسکن استخوان

تفسیر تصویربرداری هسته‌ای استخوان باید فقط توسط پزشک متخصص انجام شود. چرا که برخی از جذب‌های موجود در اسکن طبیعی بوده و برخی دیگر ممکن است به علت التهاب یا بیماری‌های غیرسرطانی باشند. بنابراین هر نقطه تیره در اسکن استخوان لزوماً به معنای متاستاز استخوانی نیست و نباید بدون نظر پزشک نتیجه‌گیری کرد.

نتایج حاصل از اسکن استخوان

پزشکی که در تفسیر تصاویر تخصص دارد، می‌تواند به خوبی موارد غیرعادی موجود در اسکن را شناسایی کند. این نواحی معمولاً به صورت تیره و تحت عنوان نقاط داغ نمایان می‌شوند. در این نواحی، ردیاب یا تجمع یافته است یا خیر.

با وجود اینکه اسکن استخوان به تغییرات غیرعادی در متابولیسم استخوان حساس است، اما در تعیین علت دقیق این موارد غیرعادی به تنهایی کمک چندانی نمی‌کند. در صورتی که در نتیجه اسکن استخوان نقاط تیره‌ای مشاهده شود، انجام آزمایش‌های بیشتر برای شناسایی علت این نقاط ضروری است.

آمادگی اسکن استخوان:

 نیاز به آمادگی ندارد فقط قبل و حین تصویربرداری لازم است به مقدار کافی مایعات مصرف گردد.

 مراقبت بعد از انجام اسکن هسته ای استخوان :

•  با مصرف مایعات داروی رادیواکتیو از طریق ادرار از بدن شما سریعتر دفع می گردد.
• از اطفال و خانم های باردار به مدت 12 ساعت فاصله 2 متر وسایر  افراد فاصله 1 متر رعایت نمایید.
• خانم ها شیرده تا 12 ساعت به فرزند خود شیر ندهند و در این مدت یک  الی دو  بار شیر خود را دوشیده و دور بریزند.

هزینه اسکن هسته‌ای استخوان چقدر است؟
هزینه  این اسکن متفاوت است  ممکن است بسته به اینکه فرد این  اسکن را در کلینیک و یا بیمارستان  انجام دهد هزینه تغییر کند .  در بخش پزشکی هسته ای بیمارستان کوثر که یکی از بهترین مراکز پزشکی هسته ای در شیراز می باشد انواع اسکن ها با بهترین کیفت و  البته هزینه مناسب به بیماران عزیز ارائه می شود .

 آیا بیمه هزینه اسکن هسته‌ای استخوان را پوشش می‌دهد؟
بله، بسیاری از بیمه‌های پایه و تکمیلی بخشی از هزینه این اسکن را پوشش می‌دهند. برای اطمینان از میزان پوشش بیمه‌ای، بهتر است به بیمه های طرف قرارداد‎ مراجعه نمایید.

دستگاه اسکن هسته ای استخوان:

مرکز پزشکی هسته ای  بیمارستان کوثر مجهز به دو دستگاه گاما کمرا  و دو اتاق انتظار بیمار می باشد.

 اخذ نوبت غیرحضوری اسکن هسته ای استخوان در شیراز:

جهت اخذ نوبت دهی غیر حضوری از طریق ارسال عکس نسخه به شماره واتساپ09908142887 اقدام نمایید.

شماره تماس بخش تصویربرداری: 07136141951